آب یکی از نیازهاي اساسی زندگی انسانها می باشد. نیاز امروزه بشر به آب، او را واداشته تا آب مصرف شده را
براي مصارف دوباره تصفیه نماید. بنابراین نیاز به شبکه اي براي جمع آوري آب مصرفی توسط مصارف خانگی
امري ضروري به نظر می رسد.
این امر هم باعث صرفه جویی در مصرف آب شده و هم باعث می شود با جمع آوري توسط شبکه فاضلاب از
انباشت فاضلاب در کوچه و خیابان و ایجاد تعفن و بوي آزار دهنده در معابر عمومی جلوگیري نماید.
شبکه فاضلاب عبارتست از سیستمی متشکل از لوله هاي فاضلاب براي انتقال فاضلاب خانگی و غیر خانگی به
محل تصفیه خانه ها، که این لوله ها در داخل کانالهایی قرار می گیرند که ترانشه نامیده می شوند.
یکی از مناسب ترین روشهاي جمع آوري فاضلاب، استفاده از روش ثقلی می باشد که در این روش فاضلاب
تحت نیروي ثقل خود داخل فاضلاب رو جریان یافته و به حرکت در می آید. بدیهی است در این روش شیب
اغلب فاضلاب رو ها بر اساس توپوگرافی منطقه انتخاب می شود.
اما در شرایط خاصی که زمین طبیعی مسطح بوده و از شیب کمی برخوردار باشد یا در مناطقی که سطح آب
زیرزمینی بالا بوده و نزدیک سطح زمین باشد، عملیات حفاري به سادگی میسر نمی باشد و روش ثقلی روش
مناسبی نمی باشد و در صورت کاربرد آن علاوه بر افزایش تصاعدي هزینه هاي اجرایی به ناچار باید از
ایستگاههاي پمپاژ و خطوط تحت فشار فاضلاب استفاده نمود؛ که خود مشکلات زیادي در مرحله بهره برداري
ایجاد می کند. که از روشهاي دیگري استفاده می شود.
عوامل موثر در انتخاب روش اجرائی شبکھ جمع آوری فاضلاب :
 الف : توپوگرافی محدوده شبکه جمع آوري فاضلاب
 ب : سطح آب زیرزمینی
 پ : مشخصات ژئوتکنیکی و شرایط تحت الارضی خاك محدوده شبکه جمع آوري فاضلاب
 ت : میزان نفوذپذیري آب در لایه هاي خاك در زمان حفاري و پایداري خاك
 ث : زمان اجراي شبکه جمع آوري فاضلاب
 ج : هزینه اجرائی شبکه جمع آوري فاضلاب
 چ : مسائل بهره برداري و نگهداري شبکه جمع آوري فاضلاب و تاسیسات جانبی
 ح : هزینه سرمایه گذاري اولیه شبکه جمع آوري فاضلاب
 خ : تاسیسات زیربنایی شهري از قبیل: آب، گاز، برق، مخابرات، مترو و ...
 د : شرایط ترافیک شهري و گذربندي معابر شهري
معرفی روش ھای اجرای شبکھ جمع آوری فاضلاب :
روشهاي کلی اجرائی شبکه هاي جمع آوري فاضلاب در دو حالت ثقلی و تحت فشار به صورت زیر می باشد:
روش اجرائی در سیستم شبکھ جمع آوری فاضلاب در حالت ثقلی :
در این روش عمق لوله گذاري ها عمدتاً تابعی از تامین شرایط و ضوابط هیدرولیکی لوله ها با مقاطع نیمه پر و
به طور کلی تابعی از شرایط توپوگرافی منطقه می باشد. در این حالت در مناطق پست و هموار که داراي
توپوگرافی یکنواختی می باشند؛ به دلیل عدم وجود شیب کافی عمق لوله گذاري ها افزایش می یابد.
روشهاي اجرایی در این حالت به شرح زیر است :
 اجراي شبکه هاي فاضلاب با استفاده از روش حفاري ترانشه رو باز
 اجراي شبکه هاي فاضلاب با استفاده از سیستم حفاري تونل هاي سنتی (نقب)
 اجراي شبکه هاي فاضلاب با استفاده از روش لوله رانی توسط دستگاههاي میکروتونلینگ
روش میکروتونلینگ :به طورکلی دو روش عمده براي
نصب شبکه هاي فاضلاب در سطح شهر وجود دارد .
روش اولکه بسیار متداول می باشد روش ترانشه باز بوده
و روش دوم روشهاي بدون حفر ترانشه میباشد . یکی از
روشهاي اجراي شبکه بدون حفر ترانشه ، احداث نقب هاي سنتی بوده و روشدیگر استفاده از
دستگاههاي حفار میکروتونل و پایپ جکینگ است؛ که از جدیدترین روشهاي لوله گذاري دنیا است.
 اجراي شبکه هاي فاضلاب با استفاده از سیستم پیش زهکشی و پایین آوردن موضعی سطح آب
زیرزمینی
 اجراي شبکه هاي فاضلاب با استفاده از سیستم هاي تجهیزات حفاظت دیوار ترانشه و تثبیت آن با
استفاده از مقاطع فولادي به روشهاي سپرکوبی
روش اجرائی در سیستم شبکھ جمع آوری فاضلاب در حالت تحت مکش
:
این روش اجرایی عمدتاً در مناطقی که مشکلات اجرایی به حالت ثقلی افزایش پیدا می کند یا ادامه عملیات را
غیر ممکن می سازد، و در مناطقی که ساخت سازه ها پراکنده و در فواصل زیاد از هم می باشد؛ استفاده می
شود. روشهاي مختلف در این حالت به شرح زیر است :
 اجراي شبکه فاضلاب به صورت سیستم تحت مکش منفی (خلاء مرکزي) با استفاده از ایستگاه تولید
خلاء و جمع آوري فاضلاب از واحدهاي مسکونی به حالت مکش و هدایت آن به محل تخلیه یا
تصفیه خانه
 اجراي شبکه فاضلاب به صورت ترکیبی از سیستم ثقلی و مکشی به جهت کاهش عمق لوله گذاري و
همچنین استفاده از ایستگاههاي پمپاژ اصلی جهت هدایت فاضلاب جمع آوري شده به محل تخلیه یا
تصفیه خانه
معرفی سیستم شبکھ جمع آوری فاضلاب تحت مکش :
شیوه اي موفق در مناطقی که استفاده از روش ثقلی مناسب نمی باشد؛ استفاده از روش جمع آوري فاضلاب
تحت مکش می باشد. عمدتاً استفاده از سیستم تحت مکش در طراحی و اجراي شبکه هاي جمع آوري
فاضلاب در شرایط زیر به کار می رود :
 در شرایطی که خاك تحت الارضی ناپایدار و دانه بندي خاك نامناسب است.
 در مناطقی که توپوگرافی محدوده طرح مسطح بوده و از شیب طبیعی بسیار کمی برخوردار باشد.
 در مناطقی که سطح آب هاي زیرزمینی بالا است.
 در شرایطی که جهت حفر ترانشه محدودیت وجود داشته باشد.
 در مناطقی که جنس لایه هاي زمین سنگی است.
 در مناطقی که بافت شهري پراکنده باشد.
در این شیوه ابتدا فاضلاب یک یا چند واحد اعم از مسکونی، تجاري، بیمارستان و یا کارگاه به صورت ثقلی به
داخل یک حوضچه (Pit (جمع آوري می شود و پس از جمع آوري فاضلاب به مقدار معین در قسمت تحتانی
حوضچه، توسط شیرهاي خلاء که در قسمت فوقانی حوضچه قرار گرفته است؛ فاضلاب به خطوط جمع آوري
تحت مکش منتقل می گردد.
فاضلاب تخلیه شده به شبکه جمع آوري اصلی، در حالت دو قشري جریان (مخلوط فاضلاب و هوا) به محل
ایستگاه مکش اصلی منتهی می شود.
در انتها فاضلاب جمع آوري شده در محل ایستگاه تامین خلاء به صورت پمپاژ یا ثقلی به محل خروجی شبکه
(خط انتقال یا تصفیه خانه) هدایت می گردد.
اجزاء سیستم جمع آوری تحت مکش :
 الف : حوضچه شیر خلاء تخلیه فاضلاب : که از دو قسمت تحتانی و فوقانی براي جمع آوري و انتقال
به خطوط تحت مکش تشکیل شده است.
 ب : شبکه اصلی لوله کشی فاضلاب : با توجه به عملکرد مکشی بودن، قطر لوله ها کمتر از حالت
ثقلی و بین 90 تا 250 میلیمتر است؛ شبکه آب بند بوده و از نشت بوي نامطبوع و بند آمدن لوله به
علت وجود 10 تا 15 برابري هوا نسبت به فاضلاب جلوگیري می کند.
چون سیستم تحت مکش است؛ شیب لوله ها می تواند منفی شده یا غیر ثابت باشد و در برخورد با
دیگر تاسیسات زیر زمینی تغییر مسیر داده و از زیر آنها عبور نماید؛ عرض ترانشه با کاهش قطر،
کمتر و نیز عمق لوله گذاري می تواند تا 1 متر کاهش یابد. همچنین زمان و هزینه اجرا کمتر است.
 ج : ایستگاه تامین فشار منفی : سومین و مهمترین قسمت این شبکه، ایستگاه تامین فشار منفی می
باشد؛ که وظیفه تامین مکش کل شبکه و ذخیره و تخلیه فاضلاب به خروجی شبکه را دارد. که در
مرکز سیستم قرار می گیرد